Ben ik een echte roker of is roken alleen maar een gewoonte?
Als een roker zichzelf deze vraag stelt, dan zoekt hij naar de diepte van zijn verslaving. Is roken een onderdeel geworden van wie je bent? Of is het niet meer dan oppervlakkig gedrag en een gewoonte? Het is een belangrijk en wezenlijk verschil waar we in dit artikel dieper op in zullen gaan.
Het verhaal van Karel: roken als afleiding en gewoonte
Karel, een man van rond de 45 die in behandeling was om te stoppen met roken vertelde tijdens een coachingsgesprek dat hij roken eigenlijk helemaal niet bij hem vond passen. Hij was begonnen met roken rond zijn dertigste omdat hij toen door een ziekte gedwongen thuiszat. Roken gaf hem wat afleiding en hij had het idee dat hij ook minder last had van zijn pijnklachten. Een paar jaar later waren zijn klachten voorbij, maar hij was blijven roken: het was een gewoonte geworden.
Ondanks het feit dat hij al 15 jaar rookte en hij inmiddels veel moeite had om zijn gewoonte af te leren, vond Karel dat roken geen onderdeel uitmaakte van zijn identiteit. Het was ‘toevallig gedrag’ dat was blijven hangen.
Het verhaal van Johan: roken een deel van identiteit
Een ander verhaal werd verteld door Johan. Johan had al geëxperimenteerd met roken toen hij in de laatste klas van de basisschool zat en hij vond het toen erg spannend. Ondanks het feit dat zijn ouders hem verboden te roken (maar zelf wel het slechte voorbeeld gaven) begon hij op de middelbare school samen met vriendjes al stevig te roken. Het was een wat samenzweerderige sfeer die ze hadden met elkaar: Johan voelde zich een hele vent met zijn shaggie in zijn mond. Later ging hij ook sigaren en pijp roken, dat alles over de longen. Een aantal jaren later begon hij ’s ochtends in bed zijn eerste sigaret te roken en was dat ook het laatste wat hij deed op een dag. Toen hij over de 40 was had hij al talloze stoppogingen achter de rug: iedere keer viel hij na een tijdje weer terug.
In tegenstelling tot Karel had Johan het gevoel dat roken zo bij hem was gaan horen, dat hij zich niet meer zichzelf voelde als hij niet rookte. Wat hij dan deed klopte niet met hoe hij werkelijk was. Stoppen was dan ook nagenoeg onmogelijk, want zijn echte identiteit (roker) deed zich altijd weer gelden en eiste zijn plaats weer terug.
Johan was niet in staat om een beeld van zichzelf te vormen als niet-roker. Iets in hemzelf maakte hem dat onmogelijk. Hij was zo vergroeid met roken dat hij zichzelf alleen nog kon zien als roker.
Roken vanuit gewoonte of deel van identiteit: elke tabaksverslaving is anders
De twee voorbeelden maken duidelijk dat roken een heel verschillend gewicht kan hebben in een mensenleven. Het kan onderdeel zijn geworden van het zelfbeeld, maar het kan ook aangeleerd gedrag zijn, dat weliswaar hardnekkig is maar dat niet ‘past’ bij de persoonlijkheid.
Wanneer is het mogelijk om te stoppen met roken?
Wat betekent dit voor de kans om van het roken af te kunnen komen? Het antwoord is positief voor beide soorten rokers, want ze kunnen beiden leren om te stoppen! Alleen zal het voor Johan een extra hobbel zijn omdat hij moet leren om het roken los te koppelen van zijn identiteit. Karel hoeft dat niet te doen. Zodra Karel gestopt is, zal dat voor hem aanvoelen als een normale situatie. Hij kan nog wel last hebben van ontwenningsverschijnselen en af en toe veel zin hebben om te roken, maar hij voelt zich meer zichzelf zonder roken dan met.
Voor Karel voelt het omgekeerd. Zonder roken zal hij zich minder zichzelf voelen. Dat creëert een vreemde spanning, want enerzijds wil zijn rationele deel wel van het roken af, anderzijds protesteert zowat zijn hele wezen tegen deze verandering.
Karel zal moeten leren dat zijn ‘rokers-ik’ eigenlijk een oneigenlijk ‘ik’ is. Hij zal op zoek moeten gaan naar zijn oorspronkelijke identiteit van vóór het moment dat hij begon met roken. En hij zal moeten leren erkennen dat hij in de loop van de jaren een ‘nep’-identiteit’ heeft opgebouwd waar hij maar al te graag steeds meer in is gaan geloven. Het afbouwen van deze oneigenlijke identiteit kan voor moeilijke momenten zorgen. Misschien moet hij leren erkennen dat hij minder ‘sterk en groot’ is dan hij zou willen. Misschien moet hij leren om gevoelens toe te laten die hij voorheen van zich afduwde.
Leren leven zonder sigaret
Nogal wat stoppers rapporteren dat ze zich na verloop van tijd, één of twee maanden na het stoppen, onzekerder zijn gaan voelen. De behoefte om hun zekerheid weer terug te krijgen doet ze vaak weer teruggrijpen naar een sigaret, want die sigaret gaf hen altijd steun op moeilijke momenten, sterkte hun zelfvertrouwen en werkte als een soort ‘ego-prothese’.
Uiteraard zal het voor deze rokers een extra opgave zijn om te leren zonder sigaret door het leven te gaan. Het vereist een juiste begeleiding en ruime aandacht voor dit stukje van de geestelijke verslaving maar uiteindelijk zal de beloning groot zijn. Je bent niet alleen van het roken af, maar hebt ook nog geleerd op een andere manier met jezelf om te gaan.
Ook stoppen met roken?
Voor vragen over coaching of andere hulpmiddelen kan je altijd terecht bij Stichting Stop Bewust. Onze telefonische stopadviseurs kunnen je informeren over de mogelijke hulpmiddelen, stopmethodes en vergoedingen via de zorgverzekeraar. Ook voor hulp bij het opstellen van een persoonlijk stopplan kun je bij ons terecht. Begin jouw stoppoging goed en vraag stopadvies aan. Schrijf je in voor een kosteloos informatiegesprek.
